Cây Mã Đề một loại thảo dược quý trong dân gian Việt Nam

Tên khoa học của Mã Đề

Mã đề có tên khoa học là Plantago major L., Họ Mã đề – Plantaginaceae, còn có tên gọi khác là Xa tiền. Cây mọc hoang và được trồng ở nhiều nơi trên khắp nước ta được dùng chửa bệnh và thực phẩm hằng ngày.

 

Mã Đề sống ở đâu

Mã Đề thường sống tốt trên đất bồi phù sa pha cát mọc nhiều ở những nơi có độ ẩm cao như bờ suối…

Theo nhiều nguồn tin Mã Đề được tìm thấy nhiều ở châu Mỹ, châu Phi, châu Á. Ở nhiều quốc gia như châu Mỹ và châu Phi cây Mã Đề được coi như cỏ mọc hoang. Tuy nhiên tại khu vực châu Á như Việt Nam, Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc thì Mã Đề được sử dụng nhiều làm thuốc và thực phẩm rất tốt cho sức khỏe.

Đặc điểm Mã Đề

Cây Mã Đề có đặc điểm rất dễ nhận diện do cây mọc thành cụm nên rất dễ phân biệt với những loại cây khác mọc sung quanh nó.

• Thân cỏ, cao khoảng 10 – 30 cm. Nhiều cây mọc thành cụm với nhau.

• Lá Mã Đề mọc ở gốc bài trí hình hoa thị, có cuống dài và rộng. Phiến lá hình thìa hay hình trứng, có gân dọc theo sống lá.
• Hoa mọc thành bông có cán dài, hướng thẳng đứng. Hoa mã đề lưỡng tính, 4 lá đài xếp theo & dính nhau ở gốc.
• Quả mã đề là quả hộp, trong chứa nhiều hạt màu nâu đen bóng. Mỗi quả có 8 – 13 hạt.

 

Thu hoạch Mã Đề

Cây Mã Đề là loại cây tứ quý có thể phát triển quanh năm, người dùng nhổ cây về phơi khô hoặc dùng khi còn tươi. Hạt, thân, lá và rễ Mã Đề đều được dùng làm thuốc. Bạn nên phơi khô để bảo quản được lâu hơn và bảo quản nơi thoáng khí để tránh bị ẩm mốc.

Dược tính của cây Mã Đề

Mã Đề lành tính giúp chữa nhiều bệnh lý ít tác dụng phụ

Theo Đông y thì Mã Đề có tính hàn, vị ngọt giúp giải độc, thanh nhiệt rất tốt. Thêm vào đó công dụng lợi tiểu và làm sạch nhiệt phong tại phổi vô cùng hiệu quả nên thường được áp dụng vào các bài thuốc chữa hệ bài tiết và phổi. Loại cây này đặc tính hàn vì vậy dùng để chữa huyết áp cao, nóng trong người vô cùng phù hợp.

Thành phần hóa học của cây Mã Đề

Cây Mã Đề có khả năng điều trị nhiều bệnh lý hiệu quả đó là nhờ có chứa nhiều thành phần hoạt chất quý . Có thể kể đến như: Glucozit, vitamin C, vitamin K, Beta Carotene,  chất nhầy, yếu tố T. Thêm vào đó trong hạt Mã Đề chứa đựng hàm lượng choline, axit plantenolic và chất nhầy.

Những hoạt chất này rất tốt cho cơ thể con người giúp người sử dụng có cơ thể khỏe mạnh, phòng chống bệnh tật đồng thời hỗ trợ làm giảm nhiều bệnh lý liên quan đến tiết niệu, huyết áp.

Glucozit

Glycozit là nhóm các hợp chất hữu cơ có trong nhiều loài thực vật, khi bị thuỷ phân sinh ra phần đường ( thường là Glucozơ) và một hợp chất hữu cơ khác không có tính đường (gọi là Aglycon hay Genin) còn được gọi là Heterozit. Glycozit là những chất đặc, không bay hơi, thường có khả năng kết tinh, chỉ có một số ít vô định hình.

Tác dụng của Glycozit làm tăng sức co bóp của cơ tim cả ở người lành lẫn người bệnh; làm tăng trương lực cơ tim: làm ngắn chiều dài của các sợi cơ tim đã bị căng, giãn do vậy làm tăng trương lực cơ tim, giảm thể tích và kích thước tim; làm chậm nhịp tim: do vừa có tác dụng trên dây thần kinh phế vị, vừa làm giảm tính tự động của nút xoang; làm giảm dẫn truyền trong nhĩ, đặc biệt nút nhĩ thất; làm giảm tính kích thích của cơ tâm nhĩ, nhưng trái lại, làm tăng tính kích thích của cơ tâm thất; gây lợi tiểu nhẹ do giảm tái hấp thu natri

Thêm vào đó Glucozit còn kích thích các cơ hệ tiêu hóa hoạt động hiệu quả hơn, thức ăn được hấp thụ tốt hơn. Người sử dụng Mã Đề sẽ có cảm giác ăn uống ngon miệng do dạ giày được tăng sức co bóp giúp thức ăn tiêu hóa nhanh hơn.

Vitamin C

Đây là loại vitamin cần thiết cho hoạt động của con người. Vitamin C giúp tăng cường sức đề kháng để chống chọi với bệnh tật. Đồng thời nhờ có vitamin C làn da của bạn sẽ đẹp, mịn màng và trắng sáng hơn.

Choline

Trong Mã Đề có hàm lượng lớn chất Choline. Hoạt chất này vô cùng cần thiết cho con người dù bạn ở độ tuổi nào.

• Duy trì hoạt động và bảo vệ tế bào khỏi sự tấn công của virus, vi khuẩn và các tác nhân gây oxy hóa.
• Góp phần tăng cường chức năng của các tế bào não bộ. Nhờ vậy giúp bạn cải thiện trí nhớ, tạo hiệu quả cho công việc và việc học tập.

Vitamin K

Vitamin K là một thành phần không thể thiếu trong quá trình đông máu của cơ thể. Thiếu hụt vitamin K sẽ khiến quá trình đông máu diễn ra chậm hơn, khi bị những viết thương hở niếu tơ máu không kịp đông sẽ dẫn đến mất máu quá nhiều gây ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và tính mạng con người. Trong Mã Đề có thành phần vitamin K giúp bạn bổ sung dinh dưỡng và ngăn ngừa các bệnh lý: xuất huyết ở trẻ sơ sinh, chảy máu cam, xơ gan mật, yếu xương, xơ vữa động mạch, đau thắt ngực…

Beta Carotene

Chất có trong Mã Đề giúp phòng ngừa ung thư hiệu quả

Beta caroten còn làm hết sạch những nguyên tử ôxy tự do đang dư thừa điện tử trong da. Đây là những nguyên tử được hình thành ở da khi da bị phá huỷ bởi tia cực tím. Nó làm da bị lão hoá, nhăn nhúm, thô ráp, xù xì, không khoẻ mạnh. Beta caroten làm hết những tác hại này do nó làm hết những gốc điện tử tự do. Nó xứng đáng được thêm vào trong công thức làm đẹp.

Bên cạnh đó, beta caroten còn sở hữu trong mình một khả năng chống ôxy hoá ưu việt vì nó có tác dụng khử hết gốc tự do dư thừa trong cơ thể.

Chúng ta nên nhớ gốc tự do làm hư hỏng màng tế bào nghiêm trọng, nó làm tổn thương các bào quan, nó liên quan chặt chẽ với quá trình lão hoá, xuống cấp của nhan sắc, tuổi trẻ, nó còn là nguyên nhân gây ra nhiều căn bệnh chưa có lời giải chính thức như ung thư.

Vì thế, có beta caroten chúng ta có thể tránh được tất cả những thứ này, bảo vệ màng tế bào, chậm lại lão hoá, ngăn ngừa ung thư.

Hoạt chất này giúp ngăn ngừa quá trình oxy hóa tế bào gây ra bệnh ung thư. Đồng thời sử dụng Mã Đề còn giúp bạn bổ sung lượng Beta Carotene thiếu hụt trong cơ thể giúp tăng cường thị lực, mắt sáng và xương chắc khỏe.

Công dụng của cây Mã Đề với sức khỏe con người

Cây Mã Đề không chỉ giàu dinh dưỡng chứa những chất có lợi cho sức khỏe mà còn giúp con người đẩy lùi các bệnh lý nguy hiểm. Một số công dụng chính đối với sức khỏe của Mã Đề mang lại cho sức khỏe con người:

Mã Đề hỗ trợ điều trị các bệnh liên quan đến tiết niệu và thận. Có thể nhắc đến như: sỏi thận, sỏi đường tiết niệu, bí tiểu, tiểu ra máu, viêm cầu thận mãn tính, viêm cầu thận cấp tính, viêm bàng quang, viêm bể thận, viêm đường tiết niệu, …

Hỗ trợ điều trị các bệnh về đường tiêu hóa: tiêu chảy, chữa bệnh kiết lỵ. Đồng thời kích thích hệ tiêu hóa hấp thụ chất dinh dưỡng, tiêu hóa dễ dàng giúp bạn ăn ngon miệng hơn.

Mã Đề hỗ trợ điều trị bệnh gan, mật hiệu quả. Dược liệu này có vị ngọt tính hàn vì vậy thanh nhiệt giải độc gan rất tốt. Cơ thể được đào thải độc tố sẽ giúp ăn uống ngon miệng, tinh thần thoải mái.

Mã Đề hỗ trợ điều trị các chứng ho như: hoa gió, ho khan, ho có đờm, ho lâu ngày không khỏi dứt điểm.

Hỗ trợ điều trị bệnh chảy máu cam. Cung cấp đủ vitamin C cho cơ thể, ngăn ngừa vỡ thành mạch trong mũi gây chảy máu cam.

Mã Đề giúp điều trị sốt xuất huyết.

Giúp điều trị bệnh cao huyết áp, tăng cường chức năng của hệ tuần hoàn. Mã Đề giúp lợi tiểu, mát gan

Các bài thuốc từ cây Mã Đề

Cây Mã Đề từ xa xưa đã được được sử dụng rất phổ biến trong các bài thuốc Đông Y trị bệnh kèm một số dược liệu quý. Bài viết sẽ tổng hợp các bài thuốc quý chữa bệnh từ Mã Đề dưới đây. Tuy nhiên trước khi sử dụng bất kỳ bài thuốc nào bạn nên tham khảo kỹ ý kiến của thầy thuốc để tránh những tác dụng phụ không mong muốn.

Bài thuốc chữa bệnh thận và tiết niệu từ cây Mã Đề

Bệnh nhân mắc các bệnh lý liên quan đến thận và đường tiết niệu có thể áp dụng các bài thuốc dân gian từ cây Mã Đề. Lưu ý tuân thủ đúng liều lượng đã quy định trong các bài thuốc.

Trị viêm cầu thận cấp tính

Các nguyên liệu cần chuẩn bị:

• Mã Đề: 16g.
• Ma Hoàng: 12g.
• Thạch cao: 20g.
• Mộc Thông 8g.
• Bạch Truật: 12g.
• Gừng: 6g.
• Đại Ráo: 12g.
• Quế Chi: 6g .
• Cam Thảo: 6g.

Cách chế biến:

• Rửa sạch các nguyên liệu trên, sau đó đem sắc trong nồi sứ hoặc nồi đất. Đun nhỏ lửa cho đến khi sủi. Mỗi ngày uống một tháng.
• Nên dùng từ 2 – 3 ngày để thấy hiệu quả rõ rệt. Cân nhắc sử dụng nếu bạn mẫn cảm với các thành phần thảo dược trên.

Trị viêm cầu thận mãn tính

Nguyên liệu chuẩn bị:

• Mã Đề: 16g.
• Phục Linh: 12g.
• Hoàng Bá: 12g.
• rễ cỏ tranh: 12g.
• Hoàng Liên 12g.
• Mộc Thông: 8g.
• Trư Linh: 8g.
• Bán Hạ Chế: 8g.
• Hoạt Thạch: 8g.

Chế biến:

• Đem sắc chung tất cả thảo dược với lượng nước vừa đủ.
• Đun lửa nhỏ đến khi nước sôi là được. Bạn có thể uống nóng hoặc bảo quản trong tủ lạnh. Ngày uống 1 thang.

Trị viêm bàng quang với Mã Đề

Viêm bàng quang là căn bệnh không hiếm gặp ở bất kỳ giới tính nào. Thông thường người lớn sẽ dễ bị viêm bàng quang hơn trẻ em. Để điều trị viêm bàng quang bạn có thể chuẩn bị bài thuốc với cây Mã Đề.

Nguyên liệu:

• Mã Đề: 16g.
• Hoàng Liên: 12g.
• Phục Linh: 12g.
• Hoàng Bá: 12g.
• Trư Linh: 8g.
• Rễ cỏ tranh: 12g.
• Mộc Thông: 8g.
• Bán hạ Chế: 8g.
• Hoạt Thạch: 8g.

Chế biến:

• Rửa sạch và cho tất cả các dược liệu vào nồi nước. Đun đến khi nước sôi thì bắc ra. Để thuốc nguội là có thể uống ngay.
• Ngày uống 1 thang có thể chia ra làm nhiều lần.

Trị sỏi bàng quang với Mã Đề

Nguyên liệu:

• Mã Đề: 30g.
• Diếp Cá: 30g.
• Kim Tiền Thảo: 30g.

Chế biến:

• Cân đo đủ liều lượng các dược liệu sau đó mỗi ngày đem sắc 1 thang. Thuốc chia ra uống 2 lần/ ngày. Bạn nên uống nóng là tốt nhất.
• Dùng bài thuốc trị sỏi bàng quang liên tục trong 4 – 5 ngày sẽ thấy hiệu quả.

Bài thuốc từ Mã Đề giúp tán sỏi bàng quang

Trị bệnh tiểu ra máu với Mã Đề

Nguyên liệu cần chuẩn bị:

• Mã Đề: 12g.
• Ích Mẫu: 12g.

Chế biến:

• Đem 2 thảo dược giá nát sau đó vắt lấy nước. Dùng rây lọc qua hỗn hợp nước này.
• Ngày uống 1 lần liên tục trong 3 – 4 ngày để trị tiểu ra máu.

Trị bệnh tiểu ra máu, cơ thể nhiệt ở người già

Nguyên liệu:

• Hạt Mã Đề: 12g.
• Hạt Kê: 50g.

Chế biến:

• Giã nát hạt cây Mã Đề sau đó dùng khăn sạch bọc lại. Tiếp đến cho vào nồi đất sắc với 2 bát nước. Khi nước sôi tắt bếp, lọc bỏ hạt Mã Đề.
• Dùng nước này để nấu cháo hạt Kê. Ngày ăn 2 lần giúp người già cải thiện chứng tiểu ra máu và suy giảm thị lực.

Bài thuốc chữa bệnh tiêu hóa với cây Mã Đề

Các bệnh về tiêu hóa khiến bạn ăn không ngon, gầy gò, suy nhược cơ thể. Các bài thuốc chữa bệnh tiêu hoá từ cây Mã Đề sau đây có thể hỗ trợ điều trị hiệu quả, không tốn kém nhiều chi phí.

 

Bài thuốc chữa tiêu chảy

Nguyên liệu:

• 1- 2 năm lá Mã Đề tươi.
• 1 năm rau Má.
• 1 năm cây Nhọ Nồi.

Chế biến:

• Rửa sạch các dược liệu. Đem sắc lấy nước uống. Ngày uống 1 tháng có thể chia ra thành nhiều lần trong ngày.
• Uống liên tục 1- 2 ngày để điều trị tiêu chảy.

Không lo tiêu chảy với bài thuốc từ Mã Đề

Bài thuốc trị tiêu chảy mãn tính

Nguyên liệu:

• Hạt cây Mã Đề: 8g.
• Rau Má, Đẳng Sâm, Cát Căn, Cam Thảo dây: 12g.
• Cúc hoa: 8g.

Chế biến:

• Đem rửa sạch tất cả dược liệu. Sắc chung với 2 – 3 bát nước. Ngày uống một thang.
• Uống trong 3 – 5 ngày để thấy hiệu quả.

Bài thuốc chữa bệnh lỵ

Nguyên liệu:

Mã Đề: 12g.

• Dây Mơ lông: 12g.
• Cỏ Seo Gà: 12g.

Chế biến:

• Đem sắc lấy nước. Ngày uống 1 thang chia làm 2 lần.
• Duy trì uống bài thuốc để có kết quả điều trị bệnh như mong muốn.

Bài thuốc chữa bệnh phổi

Ho dai dẳng, ho theo mùa khiến bạn khó chịu và mất tự tin tại nơi làm việc, học tập. Theo Đông Y cây Mã Đề có công dụng chữa ho hiệu quả nhanh chóng và rất lành tính. Một số bài thuốc từ cây Mã Đề bài viết muốn giới thiệu như:

Bài thuốc trị ho

Nguyên liệu cho bài thuốc trị ho bao gồm: Mã Đề 10g, Cam Thảo 2g và Cát Cánh 2g. Các thảo dược được sơ chế sạch sau đó đêm sắc lên. Mỗi ngày dùng 1 thang sẽ giúp bạn khỏi ho nhanh chóng mà không cần dùng đến vị thuốc kháng sinh gây hại cho cơ thể.

Bài thuốc chữa viêm phế quản với Mã Đề

Sử dụng hạt Mã Đề có công dụng chữa viêm phế quản hiệu quả với liều lượng 6 – 12g. Đem sắc lên uống thay trà mỗi ngày. Có thể kết hợp sắc cùng thân cây Mã Đề để đem lại hiệu quả tốt hơn.

Bài thuốc chữa bệnh gan với Mã Đề

Mã Đề thuộc tính mát nên có thể giúp thanh nhiệt, mát gan hiệu quả. Do vậy thảo dược này được dùng rất phổ biến trong các bài thuốc điều trị mụn nhọt, mẩn ngứa và bệnh gan siêu vi trùng. Liều lượng và cách chế biến cacs bài thuốc cụ thể như sau:

Cây Mã Đề trị bệnh

Cây Mã Đề trị bệnh nóng gan,  nổi mụn

Nguyên liệu:

• Mã Đề tươi: 1 nắm.
• Gan Lợn: 100g.

Cách chế biến

• Đem sơ chế sạch gan lợn và cây Mã Đề sau đó thái nhỏ.
• Bạn có thể xào 2 nguyên liệu này với nhau hoặc nấu canh tùy theo khẩu vị.
• Nên dùng liên tục từ 4 – 5 ngày để thấy hiệu quả liên tục.
• Thêm vào đó có thể lấy lá Mã Đề tươi giã nát sau đó bôi vào vùng da bị mụn.

Làn da sạch mụn, trắng mịn nhờ sử dụng Mã Đề

Bài thuốc chữa bệnh gan siêu vi trùng

Nguyên liệu:

• Mã Đề: 20g.
• Nhân Trần: 40g.
• Lá Mơ: 20g.
• Chi tử: 20g.

Chế biến:

• Sơ chế các dược liệu sạch sau đó để ráo nước.
• Thái nhỏ thảo dược sau đó đem sấy khô để dễ bảo quản.
• Mỗi lần uống thì chết biến như pha trà. Nên uống 100 – 150ml mỗi ngày để điều trị bệnh.

Bài thuốc trị chảy máu cam với Mã Đề

Dùng Mã Đề tươi rửa sạch bụi đất sau đó đem giã nát. Lấy nước cốt uống mỗi ngày. Còn bã cây Mã Đề thì đem đắp lên trán, thực hiện vào ngày bệnh chảy máu cam sẽ thuyên giảm.

Bài thuốc chữa cao huyết áp với cây Mã Đề

Nguyên liệu:

• Mã Đề tươi: 30g.
• Hạ Khô thảo: 20g.
• Ích Mẫu Thảo: 12g.
• Hạt Mồng: 12g.

  

Chế biến:

• Đem tất cả nguyên liệu cho vào nồi đất, nồi sứ sắc lên cùng với 3 bát nước.
• Uống mỗi ngày 1 thang để duy trì huyết áp ổn định. Thuốc sắc nên uống hết trong ngày để đảm bảo dưỡng chất không bị biến đổi.

Bài thuốc trị rụng tóc với Mã Đề

Cây Mã Đề trị bệnh Rụng tóc là nỗi lo lắng của nhiều người. Rụng tóc gây mất thẩm mỹ, khiến bạn mất tự tin trong cuộc sống. Nếu như các loại thuốc rụng tóc không đem lại hiệu quả như mong muốn thì bạn có thể cân nhắc sử dụng bài thuốc với cây Mã Đề tự nhiên như sau:

• Mã Đề tươi đem rửa sạch bùn đất.
• Phơi khô và đốt thành than.
• Trộn với dấm sau đó ngâm hỗn hợp này 1 tuần.
• Bôi lên vùng da đầu bị rụng tóc mỗi ngày để ngăn rụng tóc.

Cây Mã Đề có tác dụng phụ không?

Mã Đề là cây thảo dược dân gian rất được tin dùng nhờ lợi ích tuyệt vời đối với sức khỏe. Mã Đề lành tính ít gây ra các tác dụng phụ tuy nhiên bạn cần sử dụng đúng cách để không tạo ra acsc tác dụng phụ không mong muốn.

Không nên dùng Mã Đề trong thời gian dài

Như chúng ta đã biết cây Mã Đề có khả năng lợi tiểu giúp điều trị nhiều bệnh lý về đường tiết niệu. Tuy nhiên dùng thảo dược này trong thời gian dài sẽ khiến bạn có nguy cơ mất nước nghiêm trọng vì đi tiểu nhiều lần.

Ngoài ra để phòng tránh các tác dụng không mong muốn thì người mẫn cảm với thành phần của Mã Đề cũng không nên sử dụng. Nên cân nhắc và tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng cây Mã Đề để điều trị bệnh.

Lưu ý khi sử dụng Mã Đề

Một số lưu ý giúp bạn sử dụng cây Mã Đề an toàn, hiệu quả:

• Dùng đúng liều lượng, thời gian bác sĩ quy định.
• Phụ nữ đang mang thai tuyệt đối không sử dụng Mã Đề.
• Người bị thận yếu, suy thận không nên sử dụng thảo dược này.
• Hạn chế sử dụng Mã Đề vào buổi tối để tránh đi tiểu nhiều lần.
• Chỉ dùng tối đa 150ml Mã Đề mỗi ngày tương đương với 1 – 2 ly.
• Trong thời gian uống Mã Đề nên cân đối chế độ ăn uống, nghỉ ngơi hợp lý. Tránh xa các chất kích thích, có cồn như rượu bia, thuốc lá, cafe và các gia vị nóng…

 

Nên dùng ấm sứ, ấm đất để sắc Mã Đề

• Tham khảo ý kiến bác sĩ, thầy thuốc có chuyên môn trước khi sử dụng các bài thuốc có chứa Mã Đề để điều trị bệnh.
• Nên dùng ấm sắc, ấm đất để sắc Mã Đề là tốt nhất. Dùng ấm điện sẽ ảnh hưởng đến chất lượng thuốc và sức khỏe con người.

Trên đây là toàn bộ thông tin về cây Mã Đề: công dụng, các bài thuốc cũng như liều dùng để điều trị một số bệnh lý. Hy vọng những chia sẻ trên sẽ có ích cho bạn đọc.